یک دسته‌بندی بسیار جالب در مورد انواع ریسک پروژه وجود دارد که در این پست قصد دارم مرورش کنیم. فرض کنید شما می‌خواهید برای گردش به یک جنگل بروید. در جنگل چه ریسک‌هایی شما را تهدید می‌کند؟ آیا احتمال و اثر این ریسک‌ها با هم برابر است؟ اگر فرض کنیم تنها ریسک گاز گرفتن توسط حیوانات شما را تهدید می‌کند، آیا احتمال و اثر گاز گرفتن حیوانات مختلف با هم برابر است؟ می‌گویند که در جنگل چهار مدل ریسک گاز گرفتن حیوانات شما را تهدید می‌کند:
۱- ریسک گاز گرفتن توسط بچه گربه، Kitty Risk: احتمال ریسک پایین، اثر ریسک پایین
۲- ریسک گاز گرفتن توسط توله سگ، Puppy Risk: احتمال ریسک بالا، اثر ریسک پایین
۳- ریسک گاز گرفتن توسط تمساح، Alligator Risk : احتمال ریسک پایین، اثر ریسک بالا
۴- ریسک گاز گرفتن توسط ببر، Risk Tiger: احتمال ریسک بالا، اثر ریسک بالا
در ماتریس زیر می‌توانید این چهار حالت ریسک‌های گاز گرفته شدن در جنگل را مشاهده کنید:
همان طور که در شکل مشخص است، احتمال کمی وجود دارد که شما توسط یک بچه گربه گاز گرفته شوید. اگر هم یک بچه گربه شما را گاز بگیرد، صدمه زیادی نخواهید دید و بنابراین اثر این ریسک پایین است. اما احتمال این‌که یک توله سگ شما را گاز بگیرد بیش‌تر است، ولی باز هم گاز گرفتن یک توله سگ صدمه زیادی به شما وارد نخواهد کرد و بنابراین اثر این ریسک هم پایین است.
تمساح‌ها معمولاً در داخل برکه‌ها و دریاچه‌ها هستند و اغلب اوقات در خواب به سر می‌برند و زیاد در جمع ظاهر نمی‌شوند و تا کاری به آن‌ها نداشته باشید، آن‌ها هم به شما کاری ندارند و بنابراین احتمال این‌که در جنگل توسط یک تمساح گاز گرفته شوید، پایین است اما اگر خدای نکرده توسط یک تمساح گاز گرفته شوید، قطعن صدمه جدی خواهید دید و بنابراین این ریسک علی‌رغم احتمال وقوع پایینش، اثر بالایی دارد. ببر هم کلن کارش حمله کردن و گاز گرفتن است و اگر در جنگلی پر از ببر وارد شوید، احتمال این‌که توسط یک ببر مورد گاز گرفتن واقع شوید زیاد است و اثر گاز گرفتن یک ببر هم که ناگفته پیداست، مقدار بالایی است و صدمه جدی خواهید دید.
در پروژه‌ها نیز ریسک‌های زیادی مانند چهار حالت فوق می‌توان مشاهده کرد.
در پروژه‌ها می‌توانیم ریسک‌های بچه گربه یا Kitty Risk را نادیده بگیریم. البته نادیده گرفتن یا ignore کردن ریسک‌ها، حتی ریسک‌های کم احتمال و کم اثر در مدیریت ریسک بی‌معنی است و چنین ریسک‌هایی در لیستی به نام watch list ذخیره می‌شوند و به صورت مرتب مرور می‌شوند اما برای چنین ریسک‌هایی لازم نیست که یک استراتژی پاسخ در نظر بگیریم. همین‌طور برخی از ریسک‌هایی توله سگی یا Puppy Risk نیز چنین شرایطی دارند و ممکن است در watch list قرار گیرند.
یکی از خطرناک‌ترین انواع ریسک در پروژه، ریسک‌های گاز گرفتن تمساح یا Alligator Risk هستند. چرا که به دلیل احتمال پایین وقوع آن‌ها ممکن است که از طرف مدیران پروژه نادیده گرفته شوند اما با وجود احتمال وقوع پایین، در صورت وقوع اثرات منفی زیادی بر پروژه خواهند گذشت. علت اهمیت این ریسک‌ها همان طور که گفته شد احتمال پایین وقوع این ریسک‌ها است که این احتمال پایین سبب می‌شود که چندان در خصوص اثرات بالای آن فکر و چاره‌اندیشی نشود. (به عنوان مثال در عرصه سیاست احتمال بروز درگیری نظامی بین ایران و آمریکا احتمال پایینی دارد اما همه می‌دانیم که چنین ریسکی در صورت وقوع چه اثرات منفی و مخرب سنگینی برای کشور خواهد داشت.)
ریسک بروز مشکلات نقدینگی و تأمین مالی پروژه در پروژه‌های ایران یک ریسک ببری یا Risk Tiger است. چرا که می‌دانیم در غالب پروژه‌های ما معمولن از ابتدای پروژه چندان به فکر روش‌های تأمین مالی پروژه نبوده‌اند و کلنگ زدن و استارت کار از تفکر در مورد چگونگی تأمین بودجه پروژه ساده‌تر و شیرین‌تر است و لذا پروژه‌ها شروع می‌شوند به همراه یک ریسک بالایی از احتمال بروز مشکلات تأمین بودجه و اثر این ریسک نیز بالاست، چرا که نبود یا کمبود بودجه سبب توقف فعالیت‌های پروژه و تطویل زمان و حتی افزایش هزینه‌های آن خواهد شد.
خواهش می‌کنم بدون ذکر منبع (نام نویسنده، آدرس سایت و آدرس کانال تلگرام) کپی نکنید!
در همین ارتباط بخوانید:
- خلاصه همه آن چیز که باید در مورد مدیریت ریسک پروژه بدانید
- بیست سوالی که باید قبل از پیاده‌سازی مدیریت ریسک در پروژه پرسیده شود
- ورودی‌های مورد نیاز جهت انجام فرایندهای مدیریت ریسک پروژه
- واژه‌نامه مدیریت ریسک پروژه
- مدیریت بحران یا مدیریت ریسک؟ مسأله این است.
- مدیریت ریسک در برخورد با ریسک زلزله – برای مردم عادی
- دانلود یک نمونه فرمت مدیریت ریسک بر اساس راهنمای PMBOK
- استراتژی پاسخ به ریسک Escalate چیست؟
- استراتژی‌های پاسخ به ریسک سیل