با شیوع ویروس کرونا از اواخر سال ۹۸ شمسی تا کنون، یکی از مهم‌ترین راهکارها جهت مقابله با ریسک ابتلا به این ویروس، موضوع “دورکاری” بوده است. بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها به جهت پیشگیری از انتشار ویروس در محیط‌های کار، شرایطی را فراهم کرده‌اند که پرسنل از طریق دورکاری به انجام وظایف خود بپردازند. البته موضوع دورکاری تنها مربوط به ویروس کرونا نیست و قبل از آن هم برخی از شرکت‌ها و سازمان‌ها از سیستم دورکاری بهره برده بودند. حتی شرکت‌هایی بزرگی همانند گوگل یا مایکروسافت اعلام کرده‌اند که برای بخش عمده‌ای از پرسنل دورکار، بعد از اتمام دوره پاندمی ویروس کرونا، سیاست دورکاری را ادامه خواهند داد.
اما سوال اینجاست که آیا در پروژه‌ها نیز اصولن امکان دورکاری وجود دارد؟ آیا تیم پروژه نیز می‌توانند به دورکاری بروند، بدون آن که اهداف پروژه آسیب ببیند؟
مهم‌ترین نکته در بررسی امکان یا عدم امکان اجرای سیاست دورکاری در یک پروژه، عامل “نوع پروژه” است. فرض کنید پروژهای تنها در فاز Construction فعالیت می‌کند. بدیهی است نیروهای جوشکار، آرماتوربند، و قالب‌بند، راننده جرثقیل، اپراتور بیل مکانیکی و لودر و در کل نیروهای مستقیم پروژه، امکان دورکاری ندارند. اصولن دورکاری آن‌ها بی‌معنی و بدون مفهوم است. آن‌ها نمی‌توانند و غیرممکن است که از خانه فعالیت‌هایی مانند خاکبرداری، بتن‌ریزی، لوله‌کشی پروژه و امثالهم را انجام بدهند. هنگامی که در یک پروژه نیروهای مستقیم مجبور به کار هستند، به طبع آن نیروهای غیرمستقیم مانند سرپرست کارگاه، برنامه‌ریزی، کنترل کیفیت، HSE، انبار، اداری، پشتیبانی و … نیز باید حضور فیزیکی داشته باشند. نمی‌توان در یک پروژه Construction نیروهای مستقیم را مجبور به حضور فیزیکی در کارگاه پروژه نمود و سپس نیروهای غیرمستقیم به دورکاری بروند. بنابراین از اساس موضوع دورکاری در پروژهای بخش اجرا و در کارگاه پروژه‌ها غیرممکن و نشدنی است.
اما در دفاتر مرکزی پروژه‌ها یا پروژه‌هایی که تنها شامل فاز مهندسی می‌شوند یا پروژه‌های صنعت نرم‌افزار قضیه تا حدی متفاوت است. در اینجا دیگر بحث فعالیت‌های فیزیکی پروژه (مانند بتن‌ریزی و خاکبرداری و ….) مطرح نیست و خروجی کارها و محصولات و اقلام قابل تحویل از جنس مدرک، نقشه، نامه، برنامه، کد و امثالهم هست. در چنین شرایطی قطعن امکان دورکاری وجود دارد.
با این وجود فرهنگ سازمانی و شرکتی و حتی سلایق شخصی مدیران پروژه و تیم پروژه نیز در این موضوع اثرگذار خواهد بود. حتی مواردی مانند بسترهای ارتباطی، اطلاعاتی و اینترنتی نیز در کیفیت دورکاری تاثیر فراوان خواهد داشت. از طرفی موضوع یکپارگی تیم پروژه نیز موضوع مهم و غیرقابل اغماضی است. بسیاری افراد شاغل در پروژه‌ها اصولن اجرای دورکاری در تیم پروژه را غیرممکن می‌دانند و برخی نیز با دیده شک و تردید به آن می‌نگرند. اما در صورتی که در پروژهای قصد اجرای دور کاری دارند، موارد زیر باید لحاظ شود:
۱- شرح وظایف و مجموعه کارهای محوله به هر فرد دورکار باید کاملن مشخص و شفاف باشد. در این جا دیگر موضوع “کار” و “تحویل‌شدنی‌ها” مهم است و دیگر تایم‌شیت و ساعات کارکرد در اولویت نیست. هر فرد دور کار موظف است کارها، گزارشات و تحویل‌شدنی‌های خود را مطابق برنامه از پیش مقرر شده تحویل بدهد. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا اساسن این شرح وظایف و شرح کارها و شرح تحویل‌شدنی‌های هر فرد، شفاف و مشخص است؟ و آیا برنامه زمانی برای اجرای آن‌ها موجود است یا خیر؟
۲- موضوع انتشار داده و اطلاعات پروژه‌ها و میزان محرمانگی آن‌ها نیز مسأله مهمی است. در ایران اغلب افرادی که به دورکاری می‌روند در خانه و با کامپیوتر و اینترنت شخصی خود به انجام امور می‌پردازند. حال سوال اینجاست که محرمانگی و اهمیت اطلاعات و فایل‌هایی که پرسنل دورکار در خانه و در کامپیوتر شخصی خود می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند تا چه حدی است؟ در برخی از پروژه‌ها اساسن امکان ارائه چنین دسترسی به همه تیم پروژه امکان پذیر نیست.
۳- موضوع بعدی بحث فرهنگ دورکاری است. متأسفانه دیده می‌شود برخی از افراد در دوره دورکاری عملن کار خاصی انجام نمی‌دهند و حتی به سفر و تفریح یا انجام امور اداری شخصی خود می‌پردازند. در حالیکه هر فرد دورکار موظف است که در بازه زمانی دورکاری، همانند آن زمانی که در دفتر حضور فیزیکی داشته، مشغول به انجام وظایف، تحویل کارهای خود و پاسخگویی به ذینفعان باشد. به عبارتی نبایست مابین روزهای کاری معمولی و ایام دورکاری تفاوت زیادی باشد. حال سوال اینجاست که آیا تیم پروژه در این مورد آموزش دیده‌اند؟ به خصوص اینکه در فرهنگ جامعه ایران چندان موضوع کار در خانه تعریف نشده است و در صورت حضور فرد در خانه، حواس‌پرتی‌های گوناگونی به سراغ او خواهند آمد.
اما آنچه مشخص است و اخبار و شنیده‌هایی که از پروژه‌های مختلف می‌رسد، موضوع دورکاری در پروژه‌ها امری محال و نشدنی نیست. به خصوص در پروژه‌های مربوط به صنعت نرم‌افزار و IT حتی قبل از پاندمی کرونا، دورکاری امری رایج و متداول بوده است. اما در پروژهای سنتی همانند پروژه‌های صنعت نفت و گاز، نیروگاه، سد و جاده و ساختمان و مسکن و امثالهم، هنوز دورکاری به فرهگ رایج و غالب تبدیل نشده است. حداقل در ایران که این طور است.
شما چه تجربه‌ای در زمینه انجام دورکاری در پروژه‌ها دارید؟ بسیار خوشحال می‌شوم تجربیات خود در این مورد را کامنت بگذارید.
خواهش می‌کنم بدون ذکر منبع (نام نویسنده، آدرس سایت و آدرس کانال تلگرام) کپی نکنید!